Stari gradovi Srbije

„Nema grada na svetu oko koga su se jagmili toliki narodi, pod čijim su se bedemima vodile tolike bitke, koji je toliko puta menjao vlasnika i pedeset puta uništavan da bi se svih pedeset puta ponovo iz istorijskog groba podigao – kao što je naš Beograd. Pa zar ta činjenica što je taj grad srpski ni najmanje o Srbima ne govori?“

Borislav Pekić

Nije pouzdano da baš svi putevi vode u Rim, ali sigurno da mnogi vode preko Balkana, gde su nastale mnoge civilizacije. Od neolitskih Lepenaca, mističnih stanovnika Vinče, Kelta, Tribala, Dačana, Ilira, Grka, Makedonaca, Rimljana, Slovena, Sarmata, Gota, Avara, Huna, Ugara, Turaka, Tatara… Svi su ostavili nešto svoje – bogomolje, svetilišta, toponime, običaje… Groblja i urušene utvrde kraj puta najbolji su dokaz koliko su svi hteli tu da ostanu. Centralni deo teritorije između Timoka i Drine, koji se iz nekog razloga danas naziva Zapadni Balkan, verovatno je najviše pustošen. Najuporniji da na tom putu rata sazidaju kuću su Srbi. Osim usmenih predanja, spaljenih kuća i urušenih manastira sećanje na te borbe čuvaju i ostaci razorenih tvrđava. Pretekle su, uglavnom, one koje su osvajačima najviše koristile, naravno, poslednjima – Turcima i Austrijancima. Nisu sačuvale izvorni izgled jer su ih prilagođavali vremenu i svojim potrebama.